Teunis de Vries slachtoffer van Neuengamme


Na 65 jaar (2010) is er eindelijk duidelijkheid gekomen hoe en waar Teunis Homme de Vries om het leven is gekomen in de Tweede Wereldoorlog.
Op een gedenksteen onthuld in 1995 in Nieuwlande staat hij ook vermeld tussen de andere oorlogsslachtoffers uit Nieuwlande. Na de tweede W.O heeft de gemeenteraad van Oosterhesselen het besluit genomen om geen straatnaam te vernoemen naar Teunis de Vries. Immers, zo was de redenatie volgens het college van B en W, met een straatnaam vernoemd naar Johannes Post en burgemeester de Cock zouden de rest van de omgekomenen ook wel geëerd zijn in de gemeente Oosterhessen


Teunis Homme de Vries
1922-1945


Teunis de Vries geboren in Nieuwlande op 30-10-1922 was een jongeman van 21 toen hij in de oorlog op 1-12-1943 trouwde met Berendina Marissen.
Na hun huwelijk gingen ze bij Teunis z’n ouders wonen wonen in het Geeserveld (Geesbrug). Hij werkte in de smederij van zijn vader aan de Coevorderstraatweg (voorheen Mennink). De familie de Vries was gereformeerd en ging naar de kerk en school in Nieuwlande.

Op 22 april 1944 werd hun eerste kind geboren een jongen met de naam Teunis Homme echter deze werd op 24 april als levenloos aangegeven.
Ten tijde van zijn arrestatie was zijn vrouw opnieuw zwanger en 2 maand na zijn dood in Neuengamme werd er op 3 juni 1945 een dochter geboren Teuna Hommina de Vries. Na de oorlog kwam de vrouw van Teunis wonen in Nieuwlande en bleef daar tot 1956 wonen. Zoals opgemerkt de familie heeft tot aan januari 2010 nooit geweten hoe en waar precies Teunis aan zijn einde gekomen is.

Het medium internet heeft eraan bijgedragen dat de ontbrekende gegevens boven water zijn gekomen. Ook was het openbaar worden van archieven een belangrijke bron van informatie. Via uiteindelijk de “vrienden van Neuengamme” is het verhaal compleet geworden. Met dank aan dhr Geertsema die hiervoor een database aangelegd heeft voor de vereniging Vrienden van Neuengamme en waarvan ook een boek is uitgekomen, daarin wordt Teunis de Vries overigens ook in vermeld.

Arrestatie van Teunis de Vries

Net zoals vele andere inwoners van Nieuwlande e.o was Teunis ook betrokken bij het verzet. Het ligt voor de hand dat hij een opdracht had maar wat dat geweest moest zijn is onbekend. Dat hij ook deel uitmaakte van de Verzetsgroep van Johannes Post is heel aannemelijk. Op 6-11-1944 werd Teunis gearresteerd in het plaatsje Diffelen (bij Beerze) ter plaatse van de stuw werd hij aangehouden door waarschijnlijk de SD (Sicherheitsdienst) hij had bonkaarten en een mes bij zich.

Teunis werd gebracht in Kamp Erica in Ommen waar op dat moment de (later) beruchte kampbeul Herman Bikker de scepter zwaaide. Via Almelo belandde hij op 6-12-1944 in Doetinchem, in het sinds Dolle Dinsdag omgebouwde opvangtehuis ROG de Kruisbergen. Daar verbleef hij tot 2-2-1945 vandaar werd hij op de trein gezet en via Deventer-Almelo-Hengelo naar Kamp Neuengamme (Hamburg) getransporteerd. In Neuengamme kwam hij aan op 5-2-1945 samen met 80 medegevangenen uit Doetinchem en nog meer gevangenen uit o.a kamp Amersfoort. Met de kampnrs 70890 – 70970 werden deze gevangenen uit Doetinchem ingeschreven.

Kamp Neuengamme

In het kamp zelf waren in totaal 5500 Nederlanders waaronder ook 442 mannen uit Putten. De mannen uit Putten waren in oktober 1944 in Neuengamme ondergebracht tijdens de beruchte razzia in Putten. Uit de regio Drenthe/Overijssel was ten tijde van Teunis de Vries zijn gevangenschap ook de burgemeester van Gramsbergen dhr van Voerst van Lynden in gevangenschap beland in Neuengamme. Na te zijn gearresteerd is de burgemeester na eerst te zijn verhoord in Hollandscheveld ook in Neuengamme terecht gekomen en wel op 16 maart 1945. Het is voor de hand liggend dat de twee elkaar nog hebben gesproken.
Van de burgemeester van Gramsbergen is na de oorlog nooit meer iets van vernomen; overlijden onbekend.

Teunis de Vries Kampnr. 17573

Op 15-4-1945 vond Teunis met kampnr 17573 de dood, dit werd veroorzaakt door ziekte, uitputting of terechtstelling. Een graf heeft hij niet, op het Hoofdkamp is hij gecremeerd en zijn as is verstrooid op het veld cq voormalige volkstuinencomplex van de SS wat naast het hoofdkamp lag. Zoals een ex gevangene na de oorlog opmerkte over het volkstuincomplex van de SS : ”de brandnetels gedijen daar nu welig immers de grond was er bijzonder kalkhoudend”
Zo’n 5500 Nederlandse mannen en in mindere mate vrouwen zijn in Neuengamme geweest, slechts plm 650 zijn levend terug gekeerd .

Aankomst in Neuengamme

Neuengamme was geen Durchgangslager maar ook geen echt vernietigingskamp. Mensen stierven daar door arbeid, ziekte, mishandeling en executies. Teunis had een band om zijn arm met de tekst Torsperre: hij mocht geen post versturen en moest binnen het kamp blijven. In feite was met het dragen van deze band het doodvonnis al getekend. In kamp Neuengamme waren er tussen de 180 en 240 verzetsstrijders die hiertoe veroordeeld waren. De gevangenen hadden verschillende nationaliteiten: Nederlanders, Scandinaviërs,Russen,Polen,Belgen enz Bij aankomst moesten ook alle persoonlijke bezittingen in de "Effektenkammer" worden afgegeven. Vervolgens werd al het lichaamshaar afgeschoren en kreeg men in plaats van de eigen naam een nummer op een zinken plaatje, dat om de nek gedragen moest worden en dat op de kleding genaaid moest worden. De Torsperre veroordeelden hadden nog gedeeltelijk hoofdhaar, in het midden werd een soort van autobaan kaal geschoren. Bij een eventuele vluchtpoging zouden deze mensen dan direct te herkennen zijn. Kleding en schoeisel werd willekeurig verdeeld, zodat het zelden voor kwam dat een gevangene iets passends ontving. De persoonlijke gegevens werden in de "politieke afdeling" geregistreerd, wat vaak met mishandeling gepaard ging. Gedurende de eerste weken stonden de gevangenen onder quarantaine en werden nog niet aan het werk gezet. Wel moesten ze urenlang op appèl staan.De Torsperre veroordeelden kregen allemaal binnenwerk te doen. De S.S. probeerde de moreel en psychische weerstand van de gevangenen te breken door hen in vernederende omstandigheden te laten leven en werken. De barakken waren overvol, sanitaire voorzieningen waren ontoereikend en een mogelijkheid voor enige privacy was er niet. De dagindeling was dermate vastgesteld dat er nauwelijks een vrije minuut overbleef.

Discipline

De gevangenen hadden geen rechten die hen beschermden tegen het geweld dat de S.S. in het kamp gebruikte. Regels en verboden bepaalden de orde in het kamp. Voor het geringste vergrijp werden zware straffen uitgedeeld. Door de verzwakte toestand van de gevangenen werden deze straffen door velen niet overleefd. Terechtstelling door ophanging werden vaak op de appèlplaats uitgevoerd, in aanwezigheid van de overige gevangenen. Zeer belangrijk voor het dagelijks leven was de manier waarop gevangenen met een functie (meestal Duitsers) met hun taak omgingen. Sommigen gebruikten de mogelijkheden van hun functie om hun mede gevangen zoveel mogelijk te helpen, anderen dachten alleen aan hun eigen belang en en handelden als verlengstuk van de S.S.


Met de geallieerden in aantocht werd Kamp Neuengamme opgeruimd en getracht werd om alle sporen te vernietigen. De gevangenen werden geëvacueerd en op drie schepen gevangen gezet in de Oostzee, daar stierven velen alsnog door een bombardement van de gealieerden.... die 2 van de 3 schepen vernietigde door bombardementen.

Geallieerden

Het kamp Neuengamme was geheel leeg en schoon toen de Engelsen daar arriveerden. De commandant van de Engelse eenheid die het kamp binnenkwam, vermeldde in zijn aantekeningen dat hij er alleen maar een zwarte kat had gezien. Het was hem duidelijk dat het om een concentratiekamp ging, maar waarvoor het dienst gedaan had wist hij niet. Bij navraag aan omwonenden bleek dat die van niks wisten.

Wir haben es nicht gewusst

De bevolking van het dorp Neuengamme had de schoorsteen van het crematorium dagelijks zien roken. Dagelijks hadden de dorpelingen de gevangenen door het dorp zien trekken, op weg naar hun werk in de kleigroeven of om te werk worden gesteld voor het uitgraven van het Elbe-kanaal. Boeren uit de omgeving hebben vaak een beroep gedaan op de kampleiding voor mankracht tijdens de oogst. Veel SS-ers hebben met meisjes uit de omgeving gescharreld. De café’s en kroegen in de omgeving deden goede zaken met al die SS-ers. Iedereen wist wat er in het kamp gebeurde, maar men wist van niks. Wir haben es nicht gewusst.

Het kamp is onder het bewind van de Engelsen gebruikt als gevangenis voor SS-ers, collaborateurs en krijgs-gevangenen. In 1948 is het kamp-terrein teruggegeven aan de Stad Hamburg. Op dat terrein is toen een gevangenis gebouwd. In 1970 is er nog een jeugdgevangenis bij gebouwd.
In 1946 en in 1947 plaatste het Rode Kruis nog de volgende oproepen:

Als het aan de Stad Hamburg gelegen had, dan was het voormalige concentratiekamp één grote grasvlakte geworden. Maar mede als gevolg van jarenlange protesten van oud gevangenen is er voor gezorgd dat het gehele gevangenis complex dat er nu staat, afgebroken zal worden en dat het voormalige concentratiekamp een plaats van herdenken zal zijn. Anno 2010 is het voormalig kamp een plaats van herdenken geworden en waarbij nabestaanden het voormalige Kamp Neuengamme kunnen bezoeken.


Bronnen

*Vrienden van Neuengamme
*Oorlogsgravenstichting
*Teunis de Vries (Sleen)

Jan van der Sleen

PS Teuny Huismans De Vries attendeerde ons er op dat het doodgeboren kindje geen naam had , dat deden ze toen nog niet.