Ik ga niet werken voor de Duitsers! Al wordt het mijn dood…


‘Ik ga niet werken voor de Duitsers!’ riep ik meerdere malen. Ik was jong, misschien bevlogen. Ik zat vol levenslust. Ik bracht mijn dagen door in de fabriek als bankwerker en deed wat alle jonge gasten deden in die tijd. Ik was maar twee-en-twintig jaar. ‘Maar werken voor de Duitsers, nee!’ Het zat in de familie, principieel zijn. Ik was trots. Misschien liep ik op straat en werd ik opgepakt, weigerde ik aan een oproep te voldoen maar ze kregen mij uiteindelijk toch, die Duitsers.

Na eerst in de cel gezeten te hebben in ’s – Hertogenbosch, werd ik daags later vervoerd naar Kamp Amersfoort. Een Durchgangslager. Mijn naam werd een nummer, mijn kleding werd afgepakt, mijn menswaardigheid ‘abgenommen’. Er werd daar veelvuldig mishandeld, gejend en gescholden. Ik was een OD’er; iemand die zich verzette tegen de Duitsers en Duitse bevelen. In documenten staat dat ik in het verzet zat.

Lang bleef ik niet in Kamp Amersfoort. Ik werd met andere gevangenen op transport gezet naar Kamp Neuengamme (later naar het buitenkamp Husum) in het noorden van Duitsland, zogenaamd om te werken maar het was meer van s’ morgens vroeg tot s’a avonds laat heel langzaam doodgaan van uitputting en honger. Ook gedurende het vijf daagse transport naar Neuengamme was er geen voedsel en bijna geen water. Als je een van de sterken was overleefde je het. Ik kwam daar aan en stapte uit een smerige trein met andere mannen, moest me uitkleden en werd geschoren. Het was een van de velen vernederingen. Het was naast schaamtevol ook erg pijnlijk. De messen waren bot en ik bloedde.

De kou, de regen, de modder, de tocht, de vlooien en luizen, de stank, het sadisme, de ziektes, de uitzichtloosheid. Ik heb, ver weg van mijn familie, in zulke onwetendheid, alleen in een ander land gevochten om te overleven. Wat ik niet wilde, opgepakt worden door de Duitsers omdat dwangarbeid bevolen werd, werd op een gruwelijke wijze alsnog bewaarheid. Ik moest met mijn vel over been lichaam kilometers lopen om te werken aan tankgrachten. Als de Kapo’s vonden dat er die dag weinig werk verzet was werd ik geslagen en geschopt. Ik miste mijn moeder, mijn dorp, mijn Vaderland.

Ik had me verzet. Ik verzette mij tegen alles dat onmenselijk was en oneerlijk. In oktober 1944, twee weken nadat ik uit Amersfoort kwam, overleed ik. Een longaandoening, staat er in de keurige gerapporteerde administratie. …

13-1-1922 – 25-10-1944

Gerepatrieerd naar ereveld Loenen.