1903 – 1945

De levensloop van
Adrianus Marinus Hendriks

Adrianus (roepnaam Manus) werd geboren op 10 april 1903 in Mierlo. Hij was de zoon van Lambertus Hendriks en van Anna Dijstelblom.

Hij trouwde op 23 juni 1934 met Henrica Steegs (geboren op 23 februari 1906 in Deurne) en zij trouwden in bij oma Hendriks, die woonde op de Mierloseweg 77 in Helmond.

Uit het huwelijk van Manus en Henrica werden in Helmond vier kinderen geboren, respectievelijk:
Petronella (Nelly) 8 april 1935
Lambertus (Broer) 20 juli 1936
Antonius (Tonny) 18 november 1940
Cornelis (Corry) 8 februari 1944

Manus was een actieve voetballer, hij was keeper in het eerste elftal van HVV (Helmondse Voetbal Vereniging) in Helmond van 1927 t/m 1928 en bleef tot 1938 voetballen.

Manus was van beroep wever en heeft van juli 1928 t/m augustus 1930 in Helmond gewerkt bij weverij N.V. Terwindt, Arntz & Holtus. Op zijn huwelijksakte van 23 juni 1934 staat dat hij fabrieksarbeider was, maar door de economische crisis in de jaren 30 kwam hij terecht bij de werkverschaffing van de Nederlandse Heidemaatschappij en daar heeft hij 10 jaar gewerkt.

Hendriks moest in 1944 van het Gemeentelijk Arbeidsbureau van Helmond in Moers in Duitsland gaan werken. Hij moest daar puinruimen, dat veroorzaakt was door de bombardementen. Hij ging iedere dag met de trein op en neer.

Het gezin Hendriks, inclusief oma Hendriks, verhuisde op 20 juni 1944 van Helmond naar B 47 (tegenwoordig Alvershool 24) in Gerwen, dat ligt in de gemeente Nuenen c.a. Na de verhuizing was vader Hendriks direct thuis ondergedoken, want het werd hem te gevaarlijk met al die bombardementen in Duitsland.

Op 7 augustus 1944 werd vader Hendriks thuis gearresteerd door zes leden van de Nederlandse Landwacht. Diverse leden van die Landwacht kwamen uit Nuenen (oma Hendriks heeft nooit verteld wie dat waren) en een uit Tongelre. Die dag werden er nog twee Gerwenaren gearresteerd, die samen met Manus overgebracht werden naar Eindhoven. Een week daarna werden ze naar concentratiekamp Vught gebracht.

Manus heeft tot 30 augustus 1944 in Kamp Vught gezeten en werd op die dag overgebracht naar Kamp Amersfoort. Hij kreeg daar kampnummer 6436.

Dat hij in Kamp Amersfoort gezeten heeft, was tot voor kort niet bekend bij de familie Hendriks.
Op de registratiekaart van Kamp Amersfoort stond als reden van arrestatie: contractbreuk. Dat was dan contractbreuk van het arbeidscontract in Duitsland.

Hendriks heeft in Kamp Amersfoort gevangen gezeten tot 8 september 1944 en werd die dag afgevoerd met de trein naar Duitsland. Op 10 september 1944 is hij aangekomen in Kamp Neuengamme en kreeg daar het kampnummer 49341.

Kamp Neuengamme ligt in Noord Duitsland bij Hamburg, het was geen vernietigingskamp, maar wel een kamp waar de mensen door arbeid vernietigd werden.

Het kamp ontstond rondom een oude steenfabriek die door de SS weer in gebruik genomen werd. Er waren voor de gevangenen diverse werkzaamheden te verrichten. Een paar weken kleicommando betekende voor een gevangene in Neuengamme bijna zeker het einde van zijn leven.
Er was een uiterst streng regime, de mensen moesten soms urenlang op appel staan. Ze kregen nauwelijks te eten en er heersten van allerlei ziekten.

Er zijn ongeveer 106.000 gevangen (waarvan 7.000 Nederlanders) in Neuengamme geweest, waarvan er ongeveer 55.000 zijn omgekomen.

Op 31 januari 1945 stierf Manus in Kamp Neuengamme om 7.30 uur aan “ Magen und Darmkatarrh “ (dat is o.m. een ontsteking van het darmslijmvlies). Voor de doodsoorzaak werd door de Duitsers zomaar wat ingevuld in het dodenboek van het kamp.

In het Kamp Neuengamme was een crematorium waar de lichamen van de overleden gevangenen werden gecremeerd.

========================================================

Gedachte:

Hoe kan het dat een gezonde man van 41jaar oud, die op 7 augustus 1944 wordt gearresteerd, op 31 januari 1945 overlijdt ? Dat is welgeteld nog net geen half jaar !?

Dat moet van honger, slaag, uitputting, ellende en ziekte zijn geweest:

Onbegrijpelijk en onvoorstelbaar !

========================================================

Even voor de bevrijding van Gerwen op 22 september 1944, ontkwam de familie Hendriks maar ternauwernood aan een ramp. De familie had in de tuin een schuilkelder gemaakt en daar reed tijdens de felle gevechten een Duitse tank overheen. De schuilkelder stortte in en de hele familie werd toen zowat bedolven en moest met de hand worden uitgegraven.

Een nieuwe tragedie trof de, toen nog niets van de dood van vader wetende, familie Hendriks. Op 2 februari 1945 stierf het vier jarige zoontje Tonny plotseling aan buikvliesontsteking.

Dit was de eerste klap en de tweede klap, het verlies van haar man, is moeder Hendriks nooit meer te boven gekomen, aldus Ellie de vrouw van Broer Hendriks. Maar voor de kinderen Hendriks zal het verlies van een broertje en van vader ook een tragedie zijn geweest. En ook oma Hendriks niet te vergeten, die verloor eerst haar kleinkind en later haar kind.

Wanneer zal de zoektocht naar vader Hendriks begonnen zijn? Kamp Vught werd op 5 september 1944 (Dolle Dinsdag) ontruimd door de Duitsers en Vught werd op 26 oktober 1944 bevrijd. Waarschijnlijk is men direct na de bevrijding van heel Nederland op 5 mei 1945 gaan zoeken. En wie is men? Volgens Broer Hendriks is oma Hendriks, daar het meest mee bezig geweest. Oma Hendriks heeft intensief contact gehad met de zoekdienst van het Rode Kruis. De trouwfoto met lijst en al werd opgestuurd en werd nooit meer geretourneerd.

Dat vader Hendriks op 31 januari 1945 was omgekomen in Kamp Neuengamme, werd de familie waarschijnlijk in september 1945 medegedeeld door het Standesambt van Neuengamme. De nu nog levende kinderen Hendriks kunnen er zich nu niets meer van herinneren van wie toen de mededeling kwam, dat hun vader overleden was.

Op 17 september 1945 werd in de Sint Clemenskerk in Gerwen een uitvaartdienst gehouden voor Adrianus Marinus Hendriks, met een lege kist.

Moeder Hendriks, wilde nooit meer praten over wat er in de oorlog gebeurd was. Oma Hendriks wist er ook alles van, maar die vertelde ook nooit iets.

Het gezin Hendriks verhuisde na de bevrijding, in het najaar van 1944, van B 47 naar B 89 (nu de Heuvel 19) in Gerwen en oma Hendriks verhuisde naar de Condensatorstraat nr. 5 in Eindhoven (Tongelre).

Het gezin kreeg na de bevrijding eerst een maandelijkse toelage van de Sociale Dienst van de gemeente Nuenen. Naderhand kreeg het ondersteuning van het Districts Bureau Verzorging Oorlogsslachtoffers in Eindhoven.*

Deze ondersteuning stopte, toen mevrouw Hendriks hertrouwde op 21 juli 1951 met Martinus Bouwmans, die woonde in de Condensatorstraat nr. 9 in Eindhoven (Tongelre). Mevrouw Hendriks is toen met haar gezin op genoemd adres gaan wonen.

Oma Hendriks overleed op 16 oktober 1956. Moeder Hendriks overleed op 14 april 1980 te Eindhoven en haar 3 kinderen zijn tot op heden nog in leven.

Nuenen, 5 november 2018

Tiny Luppens

* Hiervan is nog een uitgebreide administratie aanwezig van de gemeente Nuenen, in het archief van het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven.

Geraadpleegde personen, literatuur en instanties:

Diverse interviews met Broer Hendriks uit Nuenen
Jan Daams fotograaf uit Gerwen
Adviezen Hans Steenmetz historische onderzoeker uit Horst
Het boek: "Nederlanders in Neuengamme", auteur Judith Schuyf
Oorlogsgraven Stichting, onderdeel Slachtofferregister
Gedenkboek 75 jaar HVV (de Helmondse Voetbal vereniging Helmond)
I.T.S. (International Tracing Center) uit Bad Arolsen in Duitsland
Digitaal Monument van de Stichting Vriendenkring Neuengamme
Kamp Amersfoort
Kamp Vught
NIOD (Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie), Amsterdam
Oorlogsarchief van het Rode Kruis, den Haag
Regionaal Archief Tilburg
Heemkundekring Goirle
Het Eindhovens Dagblad
Het RHCe (Regionaal Historisch Centrum Eindhoven), het archief 10643 van het Gemeentebestuur Nuenen 1936-1970
Ine Opara-Luppens fotografe uit Eindhoven
Het boek “De laatste getuige”, auteur Frank Krake
Deelgemeente Neuengamme van Hamburg
Kamp Neuengamme
Kamp Husum-Schwesing
Correcties Jean Lemans uit Spaubeek