Geschreven door Erik Dijkstra op 26-01-2018
Fraterman, Gosse
Geboren 11-10-1887 te Ambt Hardenberg.
Overleden 15-06-1942 te Bernburg, Duitsland.
Z.v. Piebe Fraterman, fabrieksarbeider, en Klaasje Berends.
Gehuwd Geessien Kuiper.
Gosse woonde vanaf mei 1909 in Denekamp op BD 70a en is hier in september 1911 getrouwd. In oktober 1911 vertrok hij naar Hasselt. Vanaf augustus 1912 lag hij met zijn schip in het kanaal te Noord Deurningen, dochter Fenna werd hier geboren.
Bron: http://oorlogsdodendinkelland.nl/
In mei 1913 vertrokken ze naar Nordhorn, later woonde hij als wever met zijn gezin aan de Poolmansweg 114 te Enschede. Zijn dochter Tine was tijdens de oorlogsjaren verloofd met schrijver Gerard van het Reve.
Gosse was lid van het communistische verzet en actief in de Internationale Roode Hulp. Hij hielp onder andere Duitse vluchtelingen vanuit Nordhorn de grens over.
Hij werd op 24 juni 1941 samen met andere communisten gearresteerd en kwam via kamp Schoorl in Neuengamme terecht. Vervolgens in kamp Bernburg bij Maagdenburg, berucht voor de medische experimenten, waar hij samen met 44 andere Nederlandse communisten werd vergast. Voor de systematische moord op gevangenen in Bernburg werd de administratieve afwikkeling verricht via het concentratiekamp van waaruit de gevangene afkomstig was. Gosse’s ‘Sterbeurkunde’ is opgesteld in Neuengamme.
Postuum onderscheiden met het Verzetsherdenkingskruis, evenals dochter Fenna.
Monument in het Volkspark en Stolperstein te Enschede.
Provinciaal Verzetsmonument te Markelo.
Geschreven door Pieter Dekker op 26-01-2024
Fraterman, Gosse, Ambt Hardenberg 11-10-1887, Wever
Woonachtig: Poolmanweg 114, Enschede
Godsdienst: Nederlands Hervormd
Lijst van de Centrale Inlichtingen Dienst: Wever. Communist.
Gearresteerd: 24-6-1941
Aktion CPN: stond vermeld op een van de door de Sicherheitsdienst of de lokale Politie Inlichtingendiensten samengestelde lijsten van op 25 juni 1941 te arresteren personen tijdens de Aktion CPN naar aanleiding van de Duitse inval in de Sovjet Unie.
Gevangenschap in: Schoorl, Amersfoort, Neuengamme
Overleden: Bernburg 15-6-1942 Vergast met koolmonoxide
Onderscheiding: Verzetsherdenkingskruis.
Erelijst CPN: werd voorgedragen voor het CPN Ereboek voor omgekomen communisten.
Nationale Erelijst: stond daarop opgenomen als gevallene in het verzet.
Verantwoordelijkheid: hij werd door Willem Sanders van de Enschedese Politie Inlichtingendienst aangewezen om vermoord te worden; burgemeester Johannes Rückert was medeverantwoordelijk omdat hij in mei 1940 geen opdracht gaf de gegevens van de Politie Inlichtingendienst te laten vernietigen en de Duitse opdracht om mensen aan te wijzen in juni 1941 doorspeelde.
Naoorlogse Communistenjacht: medio juni 1945 werd Gestapo-agent Johan Gottlieb Crabbendam aangesteld om een nieuwe jacht op communisten te beginnen; later zou de functie omgezet worden in hoofd van de Binnenlandse Veiligheidsdienst. In 1940-41 had hij leiding gegeven aan het opsporen van communisten voor de Gestapo, wat 100 communisten het leven heeft gekost. Verder gaf hij leiding bij het arresteren van de Stijkel-groep (70 doden) en een Geus (een dode). In november 1945 zond hij aan alle burgemeesters van Nederland een lijst toe met namen van ongeveer 450 communisten die hij niet kon traceren; een deel van de lijst met 115 namen is bewaard gebleven. De meesten op de lijst waren vermoord, waarbij een aantal door toedoen van Crabbendam. De anderen hadden langdurig in concentratiekampen gezeten. De bedoeling was een lijst van nog 8000 in leven zijnde communisten op te stellen om ze bij gelegenheid te arresteren en mogelijk alsnog te vermoorden. De huidige inlichtingendienst AIVD is heden ten dage nog steeds trots op Crabbendam. Fraterman stond ook op deze lijst ondanks dat hij al vermoord was.
Bron; Website Rudi Harthoorn
