Plaquette WO2 Sint-Thomascollege Venlo - auteur: C. van Nisselroy, Venlo, 2017.
Fons Berger

Alfons Reinoud Berger, 19 jaar.
Roepnaam: Fons.
Geboren: 1 mei 1925 in Venlo.
Adres: Nieuwstraat 29, Venlo.
Opleiding: Student gymnasium Sint-Thomascollege Venlo.
Overleden: Fons is op 22 januari 1945 door uitputting omgekomen in concentratiekamp Neuengamme. (1)

Verzet
Fons Berger meldt zich in 1942 aan bij de L.O., de Landelijke Organisatie tot hulp aan Onderduikers. Het LO-district Venlo krijgt begin 1944 een nieuwe duikraad waarvan hij deel uitmaakt. Fons, zoon van de in september 1941 teruggetreden burgemeester van Venlo, geeft als koerier berichten door, brengt Joodse kinderen naar onderduikadressen en helpt bij het transport van neergehaalde geallieerde piloten en ontsnapte krijgsgevangen.(2) Hij werkt in het ondergronds verzet nauw samen met kapelaan Jac. Naus (1913-1945).
Op 8 februari 1944 wordt onderduiker J.H. Scheeres opgepakt met een briefje van het Venlose duikhoofd bij zich. Hij moet dus meer van de organisatie weten en SD-medewerker Nitsch weet hem namen te ontfutselen. Vervolgens pakt de Sicherheitspolizei (Sipo) op 29 februari 1944 in Venlo dertig personen op onder wie Fons Berger en Frans Coehorst. Fons logeert bij pastoor Omloo en hij wordt met de pastoor gearresteerd in de pastorie. Alle gearresteerden worden overgebracht naar Café National in de Spoorstraat, het verzamelpunt van de SD. (3) Fons verblijft zes weken in Maastricht voordat hij naar Kamp Amersfoort gaat. Op 5 oktober 1944 ziet iemand hem nog geboeid op een station in Nederland. Hij is dan op transport. Fons wordt tewerkgesteld in de moerassen van Husum-Schwesing (buitenkamp van Neuengamme).(4) Zijn kampnummer: 50009.(5) Op 22 januari 1945 sterft hij als gevolg van uitputting in concentratiekamp Neuengamme.
Zijn zus Reintje (Reinilda Maria) Berger (1926-2006) schrijft over hem: “Hij is een stille jongen en hij nam het besluit om in het verzet te gaan geheel zelfstandig. Op zekere dag deelde hij het besluit rustig aan mijn ouders mede, met de woorden: het is beter dat ik dat werk doe dan een huisvader. Vlak vóór iedere moeilijke tocht gaat mijn broer eerst naar de kapel van Genooi.” (6)

Familie
Bernard (mr. dr. Bernard Marie) Berger (1887-1967), burgemeester van Venlo van november 1921 tot september 1941 en van maart 1945 tot februari 1952, is geboren en overleden in Venlo. Hij huwt met Julie Hortense Marie Hanlo uit Maastricht (geboren in Maastricht 1892, overleden in Venlo 1978). Het echtpaar Berger telt negen kinderen, zes meisjes en drie jongens. Fons is het derde kind en de eerste zoon. (7)

Sint-Thomascollege
In 1937 komt Fons Berger op het Sint-Thomascollege, inschrijvingsnummer L27. Hij doorloopt het gymnasium en slaagt in 1943 voor het eindexamen gymnasium bèta. In het schooljaar 1943/44 is hij ingeschreven op gymnasium 6 alfa. (8)
Fons is lid van schoolverkennersgroep Belletable, bezoekt regelmatig debatingclub Arti et Amicitiae en is lid van de Maria Congregatie (installatiedatum 30 mei 1941, kernlid 29 mei 1942). (9) Hij is een groot vogelliefhebber: hij noteert zijn waarnemingen zorgvuldig in schriften.
Juvenist Pim Luijpen is in gymnasium 6 alfa zijn klasgenoot.
Fons is bevriend met Frans Coehorst. Volgens Dr. Jan Thurlings zijn Fons en Frans oud-leerlingen die al eindexamen hebben gedaan, maar zich opnieuw hebben ingeschreven, om aan de Arbeitseinsatz, de gedwongen tewerkstelling in Duitsland, te ontkomen. Thurlings schrijft in zijn herinneringen aan het Sint-Thomascollege in de oorlog: “Dat zij vervolgens in de verzetsbeweging waren gegaan, dat was weer een van die dingen waarover uiteraard niet werd gepraat. En toen werden ze dus plotseling allebei tegelijk gegrepen en naar een concentratiekamp gebracht. Ze zijn nooit teruggekomen. (…) Ongeveer een maand na de hervatting van de lessen ontvingen de families Berger en Coehorst het bericht dat [Fons] (er staat Pierre, CvN) en Frans in het concentratiekamp waren omgekomen. Leraren en leerlingen hebben in een overvolle Martinuskerk, verenigd rond twee lege katafalken, hun uitvaartdienst gevierd.” (10)

Onthulling plaquette
Uit de toespraak van pater drs. M. Nieuwhof, rector van het Sint-Thomascollege, bij de onthulling van de plaquette op 30 oktober 1945:
“Berger, Alfons. Ik kan je alleen maar zien als een op en top verkenner: zeker, zelfbewust, je wist wat je wilde. Je was geen prater. In onze debatingclub zei je nooit veel woorden: je declameerde nooit. Je liep niet te koop met wat er in je omging. (…) Voor je helemaal man was kreeg je het werk van een man: van een échte man. En je dorst het aan. Ze konden je ervoor gebruiken, want je kon zwijgen, want je brak nooit je gegeven woord. (…) Als jongen deed je het werk van een man voor je vaderland. (…)” (11)

Herinneringen
In het buurtschap Stokt in Broekhuizen, gemeente Horst aan de Maas, staat de Sint-Jozefkapel. Deze behoort tot Kasteel Broekhuizen waarvan tegenwoordig alleen nog restanten van muren en funderingen over zijn: het kasteel is in 1944 volledig verwoest. In 1939 laat de eigenaar, de vader van Fons, de kapel bouwen aan het eind van de vroegere weg langs het kasteel. Het verhaal gaat dat hij rondom de kapel zes bomen laat planten, waarbij iedere boom een kind van het echtpaar Berger symboliseert. In de oorlog sneuvelt een van de bomen tijdens de zware gevechten bij het kasteel. Het echtpaar Berger heeft in 1939 echter negen kinderen ... In de kapel herinnert een hardstenen plaquette onder het altaar aan de dood van Alfons Berger. De gedenkplaat is 45 centimeter hoog en 35 centimeter breed. De tekst op de plaquette: “Ter gedachtenis aan Alfons Berger geb: Venlo 1-5-1925. Omgekomen in het concentratiekamp Neuengamme in Duitsland 20-01-1945.” (12) Opmerking: de officiële sterfdatum is 22 januari (CvN).
Onder de titel “Doorgeven aan betreffende” verschijnt in 2003 een documentaire over Fons Berger geproduceerd door beeldend kunstenares, fotografe en cineaste BarBara Hanlo, dochter van Fons’ zus Anna Louisa (‘Wiesje’). In het bijna zeventig minuten durende document haalt ze herinneringen aan Fons op met een van zijn broers (Reinold) en zijn zussen, onder wie haar moeder. De documentaire bevat foto’s, archieffilms en schriften van Fons en officiële documenten uit de oorlogstijd. Haar moeder leest voor uit zijn brieven uit het kamp en uit de dagboeken van haar ouders. (13)
In de wijk Groenveld in Venlo (Venlo-Oost-Noord) is naar Fons een straat vernoemd, de Fons Bergerstraat.


Geraadpleegde bronnen:
1 www.historie.venlo.nl (‘Venloos dodenboek’).
2 Sef Derkx, Fons Berger: held en slachtoffer. De Trompetter 30 april 2008.
3 Henk Thiesen, Kapelaan Naus - Priester en verzetsstrijder, zj (2013), p. 217.
4 A.P.M. Cammaert, Het verborgen front: geschiedenis van de georganiseerde illegaliteit in de provincie Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog, Leeuwarden/Mechelen 1994.
5 https://monument.vriendenkringneuengamme.nl/person/400283/alfons-reinoud-berger.
6 L. Brueren, Authentieke verhalen van mensen uit de regio Venlo over oorlog, bevrijding en thuiskomst 1944-1945, Venlo 1995, p. 39.
7 http://genwiki.nl/limburg/index.php?title=Berger.
8 Leerlingenlijsten 1934-1949 (Archief Sint-Thomascollege).
9 Ledenlijst Maria Congregatie (Archief Sint-Thomascollege).
10 Dr. Jan Thurlings, Thomas in de oorlog. In: Theo van den Berg (red.), Van Sint Thomas naar Thomas (Jubileumboek 75-jarig bestaan Thomascollege), Venlo 1995.
11 Pater drs. M. Nieuwhof, rector Sint-Thomascollege, Toespraak bij de onthulling van de plaquette WO2 op het Sint-Thomascollege, 30 oktober 1945.
12 H.J. Mans en A.P.M. Cammaert, Limburgse monumenten vertellen 1940-1945, Maastricht, Stichting Historische Reeks Maastricht, 1994;
www.4en5mei.nl/herdenkenenvieren/oorlogsmonumenten/monumenten_zoeken/
oorlogsmonument/24/broekhuizen%2C-plaquette-in-de-sint-jozefkapel.
13 https://www.filmfestival.nl/publiek/films/doorgeven-aan-betreffende.